Dodatkowo Polska jest krajem, który ma jeden z relatywnie wysokich współczynników zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy pośród wszystkich państw Unii Europejskiej (na podstawie Krajowego Rejestru Nowotworów). Statystyki te wskazują na konieczność intensyfikacji działań prewencyjnych, z naciskiem na diagnostykę oraz edukację związaną z okresowym wykonywaniem badań cytologicznych.

Na czym polega badanie cytologiczne?

Wykonywane w pracowniach oraz gabinetach ginekologicznych badania cytologiczne (cytologia) polegają na kontroli stanu komórek nabłonka szyjki macicy pobranych przy pomocy specjalnej szczoteczki. Do badania cytologicznego pobiera się dwa rodzaje komórek: z okolicy ujścia zewnętrznego szyjki macicy, gdzie znajduje się nabłonek wielowarstwowy płaski, oraz z wnętrza kanału szyjki, gdzie zlokalizowany jest nabłonek gruczołowy. Badanie to umożliwia zdiagnozowanie nowotworu szyjki macicy, ale przyczynia się również do wykrycia infekcji dróg rodnych. Warto także pamiętać, że badanie cytologiczne jest testem przesiewowym i nie powinno być traktowane jako ostateczne rozpoznanie zmian zachodzących w szyjce macicy. Ponadto preparaty cytologiczne powinny być oceniane przez osoby do tego uprawnione, a pracownie, gdzie wykonywane są badania cytologiczne, muszą podlegać regularnej kontroli jakości.

Interpretacja wyników badania cytologicznego

Pierwszym elementem, który zostaje poddany ocenie podczas badań cytologicznych, jest przydatność pobranego materiału do dalszej analizy. Diagnosta sprawdza, czy ilość komórek uzyskanych z każdego nabłonka jest wystarczająca, a także czy preparat został prawidłowo utrwalony i wybarwiony. Następnie przechodzi się do oceny samych komórek z wykorzystaniem systemu Bethesda, który jest obecnie uznawany za jedyną obowiązującą klasyfikację badań cytologicznych. Prawidłowy wynik cytologiczny według systemu Bethesda określony jest jako „brak podejrzenia śródnabłonkowej neoplazji oraz raka” (ang. NILM – No Intraepithelial Lesion or Malignancy). Za nieprawidłowe uznaje się natomiast następujące wyniki cytologiczne, które kryją się pod skrótami:

• ASC – nieprawidłowe komórki nabłonka płaskiego; ze względu na nasilenie zmian grupa ta dzieli się na dwie podgrupy:
  • ASC-US – nieprawidłowe komórki nabłonka płaskiego o nieokreślonym znaczeniu;
  • ASC-H – nieprawidłowe komórki nabłonkowe, gdzie nie można wykluczyć obecności zmian HSIL;
• LSIL – zmiany małego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego;
• HSIL – zmiany dużego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego;
• AGC – nieprawidłowe zmiany w komórkach gruczołowych.

Wyniki cytologiczne w systemie Bethesda mogą ponadto zawierać bezpośrednie wskazanie obecności komórek raka płaskonabłonkowego (skrót CIS) lub gruczołowego (skrót AIS). Jeśli wynik wskazuje na bardziej zaawansowane zmiany typu LSIL lub HSIL, jeśli wynik badania molekularnego był pozytywny bądź jeśli samo badanie było niemożliwe do zrealizowania, wskazane jest wykonanie dodatkowych, szczegółowych badań histopatologicznych.